Қазіргі таңда елімізде қоғамның тарихи санасын жаңғырту бойынша мақсатты жұмыстар жүргізіліп жатқаны белгілі. Ұлт зиялысы Ахмет Байтұрсынов мәдениеті мен білімі жоғары қоғам құруды көздеген. А. Байтұрсыновтың басынан кешкен ғұмыры мен еңбек жолы туралы adebiportal.kz порталынан оқи аласыздар.

ХХ ғасыр басындағы зиялы қауым өкілдерінің бірі

Қазақ зиялыларының басқа да көрнекті өкілдерімен қатар ХХ ғасырдың 30-шы жылдарындағы жаппай қуғын-сүргіннің құрбаны болды. Қазіргі таңда біз А. Байтұрсыновты:

  • мемлекет және қоғам қайраткері;
  • ағартушы, педагог;
  • ақын, публицист, ұлттық жазудың реформаторы, қазақ лингвистикасы мен әдебиеттанудың негізін қалаушы;
  • «Алаш» партиясын құрушылардың бірі деп білеміз.

Оның халыққа, тілге және мәдениетке деген махаббаты, сондай-ақ батылдығы мен еркі өміріндегі ауыр жолы мен қайғылы тағдыр жолында күш-жігер берді.

Байтұрсынұлы қазақ жазуын реформалады

Ахмет Байтұрсыновтың «Жаңа Емле» деп аталған жаңа әліпбиін әлі күнге дейін Қытайда, Ауғанстанда, Иранда тұратын қазақтар қолданады. 1912 жылы қазақ тілінде қолданылмайтын барлық араб әріптерін алып тастап, қазақ тіліне тән әріптерді қосты. Ғалым 35 араб әріптік белгілерінің негізінде 24 әріптен тұратын қазақ әліпбиін жасады.

Түркітанушылардың пікірінше, А. Байтұрсыновтың жасаған ісі ғылыми жаңалық болып табылады. 1910-1928 жылдары қазақтардың жазба мәдениетін көтеру үшін оның еңбектері жеті рет басылып, кеңінен қолданылды. Өзінің ұлттық графикасының қажеттілігін ескере отырып, Байтұрсынов «Қазақ жазуын» құрды. 1925 жылға дейін бірнеше рет басылып шыққан «Оқу құралы» оқулығын қазақ тілінде жазған. Қазақ тілі пәнінен «Тіл құрал», мұғалімдерге арналған «Тіл жұмсар» атты алғашқы оқу құралын әзірледі. Оның халық ауыз әдебиетінің үлгілері жинақталған «Әдебиет танытқыш» еңбегі тақырып бойынша қазақ тілінің қазіргі коммуникативтік оқуына сәйкес келеді. Ол қазақтың тұңғыш әліппесінің авторы, суретті әріп шығарды.

Қазіргі таңда біздің бірінші сынып оқушыларымыз «Әліппе» бойынша сауаттылыққа оқытылады, Ахмет Байтұрсыновтың кітаптары «қарапайымнан күрделіге» қағидаты бойынша әдістемесіне негізделген: алдымен әріптерді, содан кейін буындарды, содан кейін сөздер мен сөйлемдерді оқытуды көздейді. Ол даладағы сауатсыздықты жоюға елеулі үлес қосып, балаларда 6-8 ай ішінде сауат ашу бойынша білім алу мүмкіндігі туындады.